Systemisch Coachen – een manier van ‘zijn’

Systemisch coachen, systemisch werken… het wordt steeds meer een fenomeen in Nederland. Maar kan iedereen aan de slag met systemisch coachen? Wat heb je hiervoor nodig als coach? Wat is het effect hiervan op de cliënt? Wij spraken Ien van der Pol, oprichter van ons opleidingsinstituut en auteur van onder andere de boeken: ‘Coachen als professie’ en ‘Coachen waar het pijn doet’. We vroegen haar wat er eigenlijk wordt bedoeld met systemisch coachen.

Wat is systemisch coachen?

“Met systemisch coachen, werk je met het systeem van het individu. Een voorbeeld van systemisch coachen is werken met de plek van de cliënt in het systeem van familie of van de organisatie. Jaren geleden werden steeds meer mensen enthousiast over familie- en organisatieopstellingen. Ook onze docenten spraken erover. En dus heb ik me erin laten scholen. Wat ik prachtig vind is hoe representanten in een rol (van een familielid of een collega bijvoorbeeld) resoneren op wat er in de positie en in het veld gebeurt. Wat mij echter verbaasde was dat de begeleider zoveel interventies deed en hiermee zoveel invloed uitoefende. Voor mij klopte dit niet. Mijn bedenking over deze sturende manier, had alles te maken met hoe ik als begeleider hier van nature in sta en zeker als tijdens het werk een trauma wordt geraakt.

Overlevingsmechanismen

“Ik voel diep respect voor het overlevingsvermogen van iemand die veel heeft meegemaakt en ondanks traumatische ervaringen zijn of haar weg vindt om in het leven te staan,” zegt Ien. “Uiteraard treden er allerlei overlevingsmechanismen in werking, heel logisch en ook heel bijzonder dat dit zo werkt. Als Systemisch Coach faciliteer je het proces van helen van de cliënt en niet meer dan dat. De cliënt is namelijk geen slachtoffer meer, maar een overlever. Daarom werkt voor mij een sturende aanpak niet. Daarom geloof ik ook niet in ‘behandelen’ waarbij je jezelf (onbewust) boven de cliënt plaatst. Mijn uitgangspunt is: ‘Ik werk met deze persoon en wat goed voor hem of haar is… dat weet ik niet. Met de cliënt gaan we dat sámen onderzoeken. Ik durf te stellen dat de cliënt niets heeft aan de kennis van de coach of therapeut. De cliënt heeft alleen iets aan zijn of haar eigen wijsheid.” Op de vraag wat dan de toegevoegde waarde is van alle theoretische kennis die de coach opdoet tijdens een opleiding, heeft Ien een helder antwoord: “Hierdoor weet je wat je doet en kun je jezelf inzetten als professional. Diepgaande kennis over stress en traumatisering is hiervoor wel nodig.”

IoPT

Ien van der Pol en Germa Franzen

Van systemisch coachen is ook sprake wanneer je je cliënt begeleidt in zijn of haar overlevingsmechanismen in de vorm van een opstelling. Ien is zich gaan specialiseren in Identity-oriented Pschotraumatology Theory, afgekort: IoPT. Gepassioneerd vertelt Ien dat voor haar IoPT de meest zuivere begeleidingsmethode is, met de houding van het ‘niet weten’. Zij benadrukt nogmaals: “De wijsheid zit in de mens zelf en dus kan de cliënt zelf bepalen wat hij of zij aan wil gaan. En daarom begeleidde ik mensen als een facilitator in het proces. Het proces om naar boven te halen wat de cliënt nog niet bewust weet en wel herkent. Natuurlijk weet ik heel veel. En ik herken patronen door zoveel uren ervaring, zowel als cliënt en als resonant. Het gaat echter niet om de coach. Je past je aan aan het tempo van de cliënt en aan de route die de cliënt neemt. Daarvoor is deze houding van het ‘niet weten’ nodig. Deze houding van de coach vindt plaats op ‘zijnsniveau’.

Kan iedereen Systemisch coachen?

Systemisch werken is geen doel op zich, wel een verdiepende aanvulling om de cliënt te begeleiden met een vraagstuk op identiteitsniveau. Ien licht toe: “Een stevig fundament als coach moet zijn gelegd. Dus je bent opgeleid tot senior Coach Practitioner/counseler of Traumacoach. Je laat je immers ook niet opereren door een chirurg die zelf geen basisopleiding heeft gedaan. IoPT is, een manier van werken dat wordt gevoeld in het lichaam. Het is een specialisme waarmee je de diepste pijnen van de mens en de gevolgen hiervan aanraakt. Het laatste wat je wilt, is dat je cliënt gaat hertraumatiseren. Pas zodra je zelf bent opgeleid tot het niveau van ‘systemisch coach zijn’ en veel eigen ervaring hebt opgedaan, pas dan kun je mensen begeleiden met IoPT. Door gedegen ervaringsgerichte opleidingen heb ik zelf mogen ervaren hoe de puzzelstukjes in elkaar vallen. Door bewustwording wordt de (weggestopte) pijn lichter. Je kunt het aankijken, koesteren, erom huilen. De bewustwording is een stap naar heling.“

Van Coach worden naar Coach zijn

Ien heeft bij het vormgeven van de Beroepsopleiding tot Coach Practitioner bewust gekozen voor de opzet ‘van coach worden naar coach zijn’, met een eclectische aanpak en het Inclusive Model als fundament. Ien licht toe: “Zo leer je met ‘heel de mens’ te werken. Je krijgt een rugzak gevuld met vele methodieken en technieken en de student moet aan de bak met de theorie. Vaak zien we dat zodra de studenten alle opgedane kennis (en ervaring en reflectie) gebruiken voor hun praktijkopdracht, dat alles op zijn plek valt. Pas als je het beet hebt, kun je het loslaten.

“Graag vergelijk ik dit met het werk van Karel Appel. ‘Hij klodderde maar wat raak’, zei hij zelf. Maar Karel Appel was zeer kundig in zijn vakgebied. Hij was hoog opgeleid en wist alles over kleur, verf en kwasten. Karel wist heel goed wat hij deed. Hij pakte de theorie goed vast en liet het weer los door geheel ‘out of the box’ zijn ‘kleur’ eraan te geven.

Het proces van ‘Systemisch Coach worden naar Systemisch Coach zijn’, zie ik als een ‘must’. Want ‘Je kunt pas loslaten als je eerst hebt vastgepakt’. Pas dan ben je in staat er een eigen draai aan te geven als professioneel Systemisch coach. Pas dan ontstaat de creativiteit en leer je pas echt aansluiten op de cliënt.”

“Je kunt niet loslaten wat je niet hebt vastgepakt”

Graag verwijzen we naar onze opleiding Integrale Traumacoaching en de training Systemisch Coachen.

Wil je zelf (meer) ervaring opdoen als ‘cliënt’ of als resonant? Schrijf je dan in voor een opstellingsavond [link ]

Geschreven door:
Germa Franzen
Programma-manager, Alba-academie